Jovan Cvijić
JOVAN CVIJIĆ, jedan od najvećih naučnika sa ovih prostora, vodeći geograf krajem 19. i početkom 20. veka, uticajan intelektualac i veliki nacionalni radnik, čije ime od 1961. godine nosi Geografski institut SANU.
Rođen je 30 septembra/12. oktobra 1865. godine u Loznici, a umro 16. januara 1927. godine u Beogradu. Cvijić je svoje detinjstvo proveo je u Loznici gde je završio osnovnu školu i dva razreda gimnazije, a onda je prešao u Šabac gde je nastavio da uči gimnaziju. Tamo mu je geografiju predavao kasnije poznati geograf Vladimir Karić, koji je na njega obratio posebnu pažnju i uticao da 1881. godine upiše 5. razred gimnazije u Beogradu. Po uspešno završenoj gimnaziji, a po nagovoru profesora Karića, Cvijić se upisuje na Prirodno-matematički odsek Velike škole (1884). Sa završenim studijama (1888) kratko je bio nastavnik u Drugoj beogradskoj gimnaziji. U jesen 1889. otputovao je u Beč na usavršavanje, koje se okončalo 22. januara 1893. godine odbranom doktorske disertacije (Das Karstphänomen). Odmah zatim vratio se u Beograd da bi 21. marta iste godine bio naimenovan za redovnog profesora Velike škole, i sve je to bilo kada je imao 27,5 godina. U čitavoj svojoj karijeri bio je samo u tom jednom zvanju (punih 34 godine), a čak nije doživeo ni penzionisanje, jer je umro u 62. godini života.
S neverovatnom upornošću preuzimao je istraživačka putovanja koja su trajala gotovo četiri decenije. Prilikom pretvaranja Velike škole u Univerzitet (1905) bio je dva puta rektor Univerziteta (1907/8 i 1919/20). Za dopisnog člana Srpske akademije nauka Cvijić je izabran 1895, a za redovnog člana 1899. godine. Biran je i za presednik akademije nauka, i to od 1921. godine pa do svoje smrti. Za vreme Balkanskih i Prvog svetskog rata bio je savetnik u Vladi i u Vrhovnoj komandi za geografska i etnografska pitanja, zatim učesnik u više misija u inostranstvu, u Londonu 1906. i 1915, Parizu 1915. i 1917–1918, gde je držao predavanja na Sorboni, a sudelovao na Mirovnoj konferenciji, kao ekspert, u Parizu 1919/20. godine. Kao čovek od visokog ugleda u društvu više puta je bio predlagan za predsednika vlade, što on nikada nije prihvatio, kao ni učešće u bilo kojoj partiji. Zadržao je pravo da kao veliki poznavalac domaćih prilika javno iznosi svoje poglede i predloge, kroz razne članke, brošure i govore.
Posle prvog svetskog rata, Cvijić je kao rektor Univerziteta organizovao brzu i potpunu obnovu opustelog i delimično porušenog Univerziteta. Živo je učestvovao u osnivanju pet novih fakulteta: Medicinskog, Poljoprivrednog i Teološkog u Beogradu; filozofskog u Skoplju i Pravnog u Subotici, a zalagao se za osnivanje Farmaceutskog i Veterinarsko-medicinskog. Kao profesor na Velikoj školi Cvijić je bio utemeljivač prvih geografskih ustanova i pokretač prvih geografskih časopisa. Osnovao je Geografski zavod (1893) – prvu geografsku ustanovu u južnoslovenskim zemljama; Srpsko geografsko društvo (1910) – prvo geografsko društvo na Balkanskom poluostrvu; pokrenuo je časopis „Pregled geografske, geološke i meteorološke literature o Balkanskom Poluostrvu“ (1892–1895). U izdanju Akademije pokrenuo je „Srpski etnografski zbornik“ (1902) sa posebno značajnim odeljenjem „Naselja i poreklo stanovništva“ gde je za njegovog života izašlo 24 knjige. Kao predsednik Srpskog geografskog društva pokrenuo je „Glasnik Geografskog društva“ (1912), koji i danas izlazi.
